Kur’an’da Bilmek ve Bilmeyenin Tipolojisi

📘 Başlık: Kur’an’da Bilmek ve Bilmeyenin Tipolojisi: Gören (algılayan), Diri (tepki verebilen) ve Aydınlık (bilgiye açık) Olanla Kör (algısız), Ölü (duyarsız) ve Karanlık (cehalet) Olan Arasındaki Epistemik (bilgiyle ilgili) Uçurum

🧩 GİRİŞ

Kur’an, bilgiye yalnızca zihinsel birikim olarak değil, bütüncül bir ontolojik (varlıkla ilgili) açıklık, duyusal ayıklık ve ahlakî tepki verebilirlik olarak yaklaşır.
“Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (📖 (el)-Zümer 9) sorusu, yalnızca bir bilgililik seviyesi değil, bir varoluş farkı bildirir. Bu fark, Kur’an’da sıklıkla görme, duyma, yaşama gibi fizikî kavramlarla anlatılır, ama anlam düzeyinde bunlar hep bilinç, tepki, yön, niyet gibi zihinsel-kalpsel karşılıklara işaret eder.

📘 Kitap (Kur’an) Kime Yol Gösterir?

Bu soru — “Kitap (Kur’an) kime yol gösterir?” — yalnızca inançla (teolojik) ilgili değil; aynı zamanda bilgiyle (epistemolojik) ve varlıkla (ontolojik) ilgili bir sorudur.

Kur’an, kendisini herkes için indirilmiş ilan eder ama herkes için rehber değildir. Rehberliği bir potansiyele bağlar. Yani: kitap yol göstermez, sen yola çıkarsan gösterir.

📘 I. Kur’an Kime Yol Gösterir? (Hidayet Rehberliği)

🟩 1. Takvâ sahiplerine (müttakîlere)

“Bu, kendisinde şüphe olmayan bir kitaptır. Takvâ sahipleri için bir rehberdir.”
📖 (el)-Bakara 2

🔍 Demek ki kitabın rehberliği otomatik değil; kalbinde sakınma ve sorumluluk bilinci olan kişiye yöneliktir.

🟩 2. Görmek ve duymak isteyenlere

“Allah, bir kavmi onlar görüp işitinceye kadar doğru yola iletmez.”
📖 (Yûnus 39)

🔍 Duyusal açıklık — akıl, göz, kulak — ön şarttır. Görenle göremeyen bir olmaz (📖 (el)-Fâtır 19–22).

🟩 3. Akledenlere (düşünenlere)

“Ayetleri aklını kullanan bir toplum için böyle açıklıyoruz.”
📖 (Yûnus 24)

🔍 Kur’an, ancak aklını çalıştıranlar için anlam taşır. Aklı dışlayan, anlamdan mahrum kalır.

🟩 4. Samimi arayış içinde olanlara

“Gerçeği isteyen kimseye Allah doğru yolu gösterir.”
📖 (el)-Ankebût 69

🔍 İradî gayret (çaba) olmadan yön gösterilmez.

🟩 5. Temizlenenlere (zihnen, kalben arınanlara)

“Bu Kur’an, temizlenen kimselerin dışında kimseye dokunamaz.”
📖 (el)-Vâkıa 79

🔍 İçsel temizlik (niyet, arınmışlık) da bir bilgi edinme süzgecidir.

🟥 II. Kur’an Kime Yol Göstermez?

🚫 1. Zalimlere

“Allah, zalimler topluluğunu doğru yola iletmez.”
📖 (el)-Bakara 258

🚫 2. Yalanlayıp yüz çevirenlere

“Kim yüz çevirirse, şüphesiz Allah onu doğru yola iletmez.”
📖 (en)-Nahl 104

🚫 3. Kalbi mühürlü olanlara

“Kalplerini mühürlemiş olanlara Kur’an etkili olmaz.”
📖 (el)-Bakara 7

⚖️ III. Sonuç: Kitap bir ışık değildir; ışığı yansıtan bir ayna gibidir.

📍 Kur’an’dan Nihai Prensip:

“Allah, doğru yolu isteyenleri artırır.”
📖 (Muhammed 17)

Yani: Kur’an, yönünü bilene pusula olur. Ama yönü reddedene sadece bir kitap gibi kalır.